Osteochondroza: co każdy powinien wiedzieć?

6 sierpień 2022

Osteochondroza to problem kręgosłupa, który dotyka dosłownie co czwartego mieszkańca planety, przynajmniej według ekspertów z Centrum Statystyki WHO.

W pierwszej piątce najczęstszych chorób na świecie osteochondroza zajmuje „honorowe" trzecie miejsce, wyprzedzają ją tylko choroby sercowo-naczyniowe. W 2012 roku gigant medialny British Broadcasting Corporation, BBC, opublikował dane z badań medycznych, które są po prostu szokujące: co roku ponad 5 milionów ludzi umiera z powodu chorób spowodowanych brakiem aktywności fizycznej, czyli siedzącym trybem życia. Prawdziwa pandemia zmniejszonej aktywności fizycznej objęła już jedną trzecią Ziemian, a najnowsze wyniki prac naukowych dowodzą, że przyczyną wielu zagrażających zdrowiu dolegliwości nie są wcale predyspozycje genetyczne czy wirusy, ale niezdrowy tryb życia. Prawie wszystkie problemy z plecami - przepukliny międzykręgowe (przepukliny), osteoporoza, osteochondroza i wiele innych chorób związanych z osteochondrozą - są wynikiem wielogodzinnego siedzenia, czy to przed telewizorem, przy biurku, czy w foteliku samochodowym. Około 80% wszystkich przyczyn, dla których plecy cierpią i rozwijają się dolegliwości kręgosłupa, związane są z podstawowymi zmianami zwyrodnieniowymi w gorsecie mięśniowym oraz brakiem pełnoprawnej, rozsądnej aktywności fizycznej.

Osteochondroza i kręgosłup

Struktura kręgosłupa żywych istot, czy to zwierzęcych, czy ludzkich, jest zasadniczo taka sama. Jednak tylko człowiek posiada dumny tytuł Homo erectus, czyli Homo erectus. Do niedawna uważano, że wyprostowana postawa jest główną przyczyną zmian patologicznych w kręgosłupie. Jakby pionowa pozycja ciała prowadziła do nieprawidłowego, nierównomiernego obciążenia kręgosłupa. Obciążenie statyczne, które jest najbardziej narażone na dolną część pleców i kość krzyżową, która składa się z pięciu kręgów, jest najbardziej niebezpieczne pod względem destrukcyjnego wpływu na tkanki międzykręgowe. obciążenie dynamiczne, którecharakteryzuje się ruchami, dotyczy kręgosłupa szyjnego. Struktura kręgosłupa jest dość złożona, składa się z wielu kręgów połączonych tkanką chrzęstną - dyskami. Dyski to z kolei wielowarstwowe pierścienie z płynnym rdzeniem pośrodku, które pełnią funkcję amortyzacji wstrząsów, gdy kręgosłup jest wprawiany w ruch. Ponadto kręgi są połączone dużą liczbą mięśni i innych tkanek. Elastyczność całego tego systemu łączącego zapewnia normalny stan kręgosłupa. Mówiąc najprościej, im bardziej elastyczne i adaptacyjne krążki międzykręgowe, im bardziej elastyczny i zdrowy kręgosłup, tym mniejsze ryzyko, że uderzy w niego osteochondroza. Dzisiaj kwestionowana jest teoria, że wyprostowana postawa jest odpowiedzialna za wszystkie choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa. Nieustanne statystyki przekonują klinicystów, że raczej brak aktywności fizycznej, brak aktywności fizycznej jest czynnikiem wywołującym choroby kręgosłupa związane z dystrofią i zwyrodnieniem tkanek międzykręgowych. Ponadto nadwaga, która naprawdę zwiększa obciążenie krążków, może również nasilać procesy destrukcyjne i prowokować osteochondrozę. Wniosek: ruch to życie. Sformułowanie nie jest nowe, wydaje się boleśnie oklepane, banalne, jednak nie wymaga dowodu. Uderzającym przykładem tego, że aktywność fizyczna i elastyczność może służyć jako podstawa zdrowia kręgosłupa, są przykłady osób, które regularnie uprawiają gimnastykę, jogę i inne rodzaje treningu ciała. Sama natura daje dzieciom możliwość bycia elastycznymi, ponieważ dziecięce krążki kręgowe są bardzo elastyczne, tylko w jądrach krążków znajduje się do 80% płynu. Z wiekiem ilość życiodajnego „smarowania" może się zmniejszać, ale można to zachować świadomie wykonując proste ćwiczenia i przestrzegając elementarnych zasad zdrowego stylu życia. Osteochondroza to choroba ludzi, którzy zmuszeni są siedzieć lub leżeć godzinami, latami, bez względu na powód – na służbie lub z własnej woli, z obowiązków, lenistwa lub po prostu z niewiedzy.

Czym jest osteochondroza?

Osteochondroza to pojęcie obejmujące wszystkie zmiany zwyrodnieniowe i dystroficzne kręgosłupa. Należy zauważyć, że w europejskiej wersji klasyfikacji chorób nie ma słowa o osteochondrozie, tam takie choroby są klasyfikowane jako reumatyczne i dorsopatyczne. W ICD-10 rzeczywiście od 1999 roku grupa chorób o typowych objawach w postaci bólu kręgosłupa, niezwiązanych z przyczynami trzewnymi, jest definiowana jako dorsopatia. Osteochondroza, która jest rejestrowana jako dorsopatia, dzieli się z kolei na trzy duże grupy:

Choroby odkształcające, dorsopatia - skolioza, lordoza, kifoza, podwichnięcie, kręgozmyk.
Spondylopatia - spondyloza, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne kostniejące patologie dystroficzne, które ograniczają ruchomość kręgosłupa.
Inne, inne dorsopatie to zmiany zwyrodnieniowe z towarzyszącymi przepuklinami, wypukłościami.

Tak więc osteochondroza lub osteochondroza (od greckich słów - kość, chrząstka i ból) to ogólna nazwa wszystkich problemów w kręgosłupie, które są spowodowane zwyrodnieniem i niedożywieniem tkanek przykręgowych (zwyrodnienie i dystrofia). Zdeformowany krążek międzykręgowy amortyzujący staje się cieńszy, spłaszcza się, co prowadzi do przeciążenia kręgów i ich jeszcze większej deformacji do tego stopnia, że zaczynają wychodzić poza normalne granice kręgosłupa. Korzenie nerwowe z taką patologią są ściśnięte, zaognione, pojawia się ból.

Osteochondroza dotyka prawie całego pleców, a w zależności od tego, która część kręgosłupa ucierpiała bardziej, w praktyce klinicznej nazywa się tę chorobę.

Najbardziej „popularnym", znanym wielu, jest osteochondroza lędźwiowa, istnieje również definicja szyjki macicy, która zajmuje drugie miejsce pod względem częstości występowania, jest osteochondroza krzyżowa, piersiowa i rozpowszechniona. Istnieją również patologie krzyżowe - lędźwiowo-krzyżowe lub na przykład szyjno-piersiowe.

Objawy osteochondrozy mogą być bardzo zróżnicowane, ale prędzej czy później wszystkie się nasilają i objawiają się klinicznie. Oczywiście znacznie łatwiej i szybciej jest leczyć osteochondrozę we wczesnych stadiach jej rozwoju, gdy zauważalne są następujące objawy:

Bolące, tępe bolesne odczucia w części kręgosłupa dotkniętej procesem zwyrodnieniowym.
Przewlekłe napięcie mięśni (szczególnie charakterystyczne dla osteochondrozy szyjnej).
Pękanie podczas obracania ciała, szyi.
Ból głowy, w tym napięciowy ból głowy (z osteochondrozą szyjną).
Bolący ból w klatce piersiowej, często przypominający ból kardiologiczny (z osteochondrozą klatki piersiowej).

Osteochondroza w fazie zapalnej ma objawy, które skłaniają osobę do wizyty u lekarza, ponieważ powodują bardziej wyraźny dyskomfort:

Napromienianie bólu kończyny.
Drętwienie palców rąk i nóg.
Napromienianie bólu na czubki palców kończyn.
Silny ból kręgosłupa podczas wykonywania prostych czynności fizycznych.
Nasilający się ból przy niewielkich pchnięciach, wstrząsach, na przykład podczas podróży w transporcie.
Niemożność wykonywania prostych prac związanych z rotacjami lub pochylaniem ciała.
Ogólne ograniczenie mobilności, aktywność ruchowa.

Czynniki, które mogą powodować problemy z kręgosłupem, zwane osteochondrozą, są bardzo różnorodne, ale wspomniana już hipodynamia jest na pierwszym miejscu. Inne powody to:

Funkcjonalna - monotonna praca przy zachowaniu tej samej postawy.
Biomechaniczny - płaskostopie, wrodzone anomalie w rozwoju kręgosłupa.
Hormonalne - zmiany poziomu hormonów spowodowane zmianami związanymi z wiekiem.
Zakaźny - dystrofia środowiska międzykręgowego spowodowana procesem zapalnym.
Metaboliczny - nadwaga lub niedowaga.

Czynniki wywołujące osteochondrozę, czyli deformację i dystrofię krążków międzykręgowych, z reguły działają w połączeniu i prawie nigdy nie są izolowane.

Rozwój osteochondrozy dzieli się na następujące etapy:

Zmiany w biomechanice dysku w wyniku degeneracji tkanek i zmian dystroficznych. Jest to etap przedkliniczny, kiedy oznaki, jeśli występują, są bardzo słabe, niezamanifestowane. Na tym etapie włóknisty pierścień otaczający dysk zaczyna się rozciągać lub odwrotnie kurczyć.
Drugi etap charakteryzuje się większą niestabilnością krążka, włóknisty pierścień nie tylko się rozciąga, jego włókna są rozwarstwione, pierścień zaczyna pękać. Z powodu naruszenia korzeni nerwowych pojawia się ból kręgosłupa, postępują zmiany zwyrodnieniowe. Tkanka kolagenowa nadal się rozpada, zmniejsza się normalna wysokość odległości międzykręgowej.
Dysk często pęka całkowicie, patologii tej towarzyszy stan zapalny, przepuklina i naruszenie zakończeń nerwowych. Występowanie (wypadanie) powoduje charakterystyczny ból nie tylko w uszkodzonym obszarze kręgosłupa, ale odbija się również na kończynach i pobliskich częściach ciała.
Najtrudniejszy etap, kiedy do dystrofii dołącza spondyloza i inne choroby kompensacyjne kręgosłupa. Często kręgi są spłaszczane, aby zrekompensować utracone funkcje, a elastyczna tkanka włóknistego pierścienia jest stopniowo zastępowana bliznami i naroślami kostnymi.

Osteochondroza odcinka szyjnego kręgosłupa

Prawie każdy, kto jest związany z aktywnością intelektualną, od dzieci w wieku szkolnym po osoby starsze, cierpi na taką czy inną postać osteochondrozy kręgosłupa szyjnego. Osteochondroza odcinka szyjnego jest uważana za chorobę związaną ze zwiększonymi obciążeniami dynamicznymi, które powodują zwyrodnienie krążków międzykręgowych i ich zapadanie. Stwardnienie i rozrost tkanki chrzęstnej prowadzi do naruszenia właściwości amortyzacyjnych tej części kręgosłupa, ruchy głowy - przechyły, ruchy okrężne, skręty stają się trudne i towarzyszą im charakterystyczne objawy osteochondrozy.

Objawy, które mogą powodować osteochondrozę kręgosłupa szyjnego we wczesnych stadiach rozwoju choroby, nie są specyficzne i są podobne do objawów innych patologii niezwiązanych z układem kostnym. Lista objawów osteochondrozy, które należy zróżnicować i określić w celu ustalenia prawidłowej diagnozy, jest następująca:

Intensywne bóle głowy przypominające ataki migreny.
Ból głowy rozciągający się od potylicy do szyi.
Ból głowy, który nasila kaszel, odwracanie głowy, kichanie.
Ból głowy promieniujący do klatki piersiowej lub barku.
Zawroty głowy, zaburzenia czucia - podwójne widzenie, trudności z koncentracją. Hałas w uszach, w zaawansowanych przypadkach zaburzona koordynacja ruchów.
Objawy podobne do bólu kardiologicznego, w szczególności ból w dławicy piersiowej - ból w sercu, rozciągający się do okolicy szyjnej lub ramienia, pod łopatką. Ból może się nasilać i nie ustępuje po przyjmowaniu leków nasercowych.
Ból podobny do nadciśnienia (ciężkość z tyłu głowy).

Konsekwencje i komplikacje

Jednak przed leczeniem osteochondrozy, jak w przypadku każdej innej choroby, konieczne jest poznanie jej przyczyn, co jest bardzo trudne w przypadku patologii zwyrodnieniowych kręgosłupa. Czynniki wywołujące deformację krążków międzykręgowych kręgosłupa szyjnego są związane ze specyfiką anatomiczną tej strefy. Kręgi szyi prawie stale doświadczają napięcia z powodu niewystarczającej ogólnej aktywności ruchowej. Jeśli weźmiemy pod uwagę całkowity „siedzący" tryb życia ponad połowy ludności pracującej, to problem staje się czasem nierozwiązywalny. Ponadto kręgi szyjne są mniejsze niż kręgi innych obszarów kręgosłupa, a kanał wewnętrzny jest znacznie węższy. Ogromna liczba zakończeń nerwowych, obfitość naczyń krwionośnych, obecność najważniejszej tętnicy zasilającej mózg - wszystko to sprawia, że obszar szyjki macicy jest niezwykle wrażliwy. Nawet najmniejszy skurcz przestrzeni międzykręgowejprowadzi do naruszenia korzeni nerwowych, obrzęku, stanu zapalnego i odpowiednio do pogorszenia dopływu krwi do mózgu. Często spadek aktywności umysłowej wynika z faktu, że u osoby rozwija się osteochondroza kręgosłupa szyjnego. Istnieje anegdota historyczna, sięgająca nie tak odległych czasów, kiedy Margaret Hilda Thatcher skarciła swojego pracownika słowami: „Twój problem nie jest bólem głowy ani własnym poglądem na temat poddany pod głosowanie. Chodzi o to, że twój kręgosłup po prostu nie jest połączony z twoim mózgiem, John. Ten słynny cytat od „żelaznej" pani doskonale charakteryzuje stan, który powoduje osteochondrozę odcinka szyjnego kręgosłupa, gdy czasami tak się dzieje – kręgosłup nie zapewnia odpowiedniego „odżywienia" głowie. Jeśli chodzi o „odżywianie", w rzeczywistości zaangażowany jest nie tylko kanał rdzenia kręgowego, ale także kanał tętnicy przechodzący przez poprzeczne procesy nerwowe. Tętnica kręgowa trafia do czaszki, aby zasilić móżdżek, a ta tętnica dostarcza również składniki odżywcze i tlen do aparatu przedsionkowego. Najmniejsze zaburzenie przepływu krwi przez te kanały może wywołać lub pogorszyć przebieg zespołu wegetatywno-naczyniowego. Oprócz VSD osteochondroza okolicy szyjnej powoduje typowe objawy zespołu korzeniowego (rwa kulszowa), gdy ból promieniuje do opuszków palców lub jednego palca, wyraźnie widoczna jest bladość skóry (marmurkowatość). Jednym z najbardziej nieprzyjemnych powikłań wywołanych osteochondrozą szyjki macicy jest włókniakowatość dłoni, zwana również przykurczem Dupuytrena. W przypadku tej choroby dochodzi do uszkodzenia rozcięgna (płytki ścięgna) dłoni i zaburzona jest funkcja zginania palców.

Diagnoza osteochondrozy kręgosłupa szyjnego

Osteochondroza kręgosłupa szyjnego diagnozowana jest przez specjalistę na podstawie dolegliwości pacjentki i może być potwierdzona i uściślona za pomocą zdjęć rentgenowskich, rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej.

Leczenie osteochondrozy kręgosłupa szyjnego

Całkowite wyleczenie osteochondrozy kręgosłupa szyjnego jest możliwe tylko w początkowych stadiach, jednak możliwe jest uratowanie osoby przed bolesnymi objawami tej choroby, zapobieganie zaostrzeniom i pozbycie się niektórych patologicznych zmian w kręgosłupie. Dlatego nie powinniśmy zapominać o znaczeniu terminowego leczenia choroby.

Jak leczyć osteochondrozę?

Osteochondroza nie jest łatwa do leczenia, z reguły terapia jest przepisywana tak kompleksowo, jak to możliwe, w tym wszystkie środki dostępne współczesnej medycynie. Oprócz zachowawczego leczenia farmakologicznego stosuje się również sprawdzone leki fitoterapeutyczne, akupunkturę, zestaw ćwiczeń terapeutycznych, a czasem operacje chirurgiczne eliminujące przepukliny i podwichnięcia kręgów. Należy uznać, że osteochondroza i leczenie to dwie koncepcje, z którymi chory będzie miał do czynienia przez dość długi czas, czasem przez całe życie. Oprócz początkowego etapu, który ma na celu złagodzenie objawów bólu, terapia obejmuje ciągłe działania naprawcze, rehabilitacyjne i profilaktyczne. Złożone, wieloskładnikowe choroby są zawsze leczone przez długi czas. Jeśli zostanie postawiona diagnoza - osteochondroza, jak leczyć - to pierwsze pytanie, o którym decyduje nie tylko lekarz, ale także sam pacjent, ponieważ jego bezpośredni udział i odpowiedzialne przestrzeganie często odgrywa decydującą rolę w realizacji wszystkich zaleceń rola w odzysku.

Co leczyć?

Lista leków najczęściej stosowanych jako lekarstwo na osteochondrozę:

Złożony, skuteczny preparat homeopatyczny, który należy stosować przez długi czas, jak każda inna homeopatia (w ampułkach lub tabletkach).
Skuteczny środek zewnętrzny, który dobrze łagodzi bóle mięśni i stawów.
Niesteroidowy środek przeciwzapalny (w postaci maści - zewnętrznie, w tabletkach - doustnie).
Maść o złożonych efektach z kategorii środków homeopatycznych.
Lek w postaci tabletek z kategorii NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne).
Lek z kategorii glukokortykoidów.
Maść z kategorii zewnętrznych niesteroidowych środków przeciwzapalnych.
Żel z kategorii zewnętrznych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Lek z kategorii zewnętrznych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Jeśli podsumujemy wszystko, co wiąże się z leczeniem takiej choroby jak osteochondroza, leczenie można podzielić na następujące etapy i rodzaje:

Stosowanie NLPZ - niesteroidowych leków przeciwzapalnych, uważane jest za złoty standard w leczeniu wszystkich patologii zwyrodnieniowych, dystroficznych układu kostnego i mięśniowego. Pierwszą rzeczą, jaką robią te leki, jest zmniejszenie objawów bólu, drugą jest znaczne zmniejszenie stanu zapalnego.
Leki nazywane mielolaksantami, ponieważ są naprawdę w stanie skutecznie łagodzić zaciski i skurcze mięśni.
Terapia trakcyjna to terapia trakcyjna. W tym dość bolesnym, ale skutecznym procesie następuje stopniowe rozciąganie tkanek, mięśni otaczających odpowiednio kręgi, odległość międzykręgowa wzrasta, zbliżając się do normy.
Preparaty biogenne, środki naczyniowe odżywiające dystroficzne obszary tkanek, witaminy z grupy B dobrze przywracają zdolności funkcjonalne zdeformowanego kręgosłupa.
Leki uspokajające, które normalizują stan układu nerwowego. Doskonale łagodzi napięcia mięśniowe i akupunkturowe zakończeń nerwowych.
Zabiegi fizjoterapeutyczne - elektroforeza, fonoforeza, UHF, masaże, zabiegi borowinowe, balneoterapia, magnetoterapia.
Korekcja kręgosłupa w okresie rekonwalescencji odbywa się za pomocą terapii manualnej.
Leczenie osteochondrozy obejmuje i przy pomocy ciągłych ćwiczeń z kompleksu ćwiczeń fizjoterapeutycznych.

W najbardziej skrajnych przypadkach, gdy przebieg osteochondrozy wchodzi w ostatni etap, wskazana jest również interwencja chirurgiczna, która jest wykonywana w obszarze lokalizacji procesu zapalnego. Najczęściej operuje się przepuklinę, możliwe jest również usunięcie zdeformowanej tkanki kostnej sąsiednich kręgów.

Gdzie leczyć osteochondrozę?

Samoleczenie prawie wszystkich chorób to trend obserwowany niemal we wszystkich krajach, ale szczególnie charakterystyczny dla krajów postsowieckich, gdzie tradycyjna struktura opieki zdrowotnej wciąż się zmienia. Zdezorientowani innowacjami, często po prostu z niewiedzy, wielu z nas próbuje samodzielnie radzić sobie z bólem pleców, szyi lub dolnej części pleców. Możesz nazwać ten czas pierwszym, choć niezbyt skutecznym etapem leczenia, ponieważ leczenie osteochondrozy jest konieczne tylko przy pomocy lekarza. Drugi etap, kiedy samodzielne działania nie prowadzą do pożądanego, trwałego rezultatu, osoba myśli o wizycie u lekarza i pojawia się pytanie, osteochondroza - jak leczyć, jak leczyć i, co najważniejsze, gdzie leczyć osteochondroza? Po pierwsze, możesz skontaktować się z lokalnym terapeutą, który najprawdopodobniej skieruje pacjenta na badanie - prześwietlenia, badania krwi i skieruje do neurologa. Po drugie, można od razu umówić się na wizytę do neurologa, najlepiej przed konsultacją, przynajmniej poddać się prześwietleniu całego kręgosłupa. W żadnym wypadku nie należy popadać w skrajności i szukać doświadczonego masażysty, każdy masaż polega przede wszystkim na wstępnym skanowaniu stanu ciała, zwłaszcza stanu kręgosłupa. Problemem osteochondrozy zajmują się również kręgolodzy i wertebroneurolodzy – lekarze specjalizujący się w chorobach kręgosłupa.

Osteochondroza to złożona choroba, ale przykłady wielu osób, które pokonują nawet ciężkie urazy kręgosłupa, dowodzą, że wszystko jest możliwe i osiągalne. Najważniejsze, aby przy pierwszych niepokojących sygnałach, jakie daje nam plecy, przeanalizuj naszą aktywność ruchową i podejmij odpowiednie działania. Można od razu udać się do lekarza i rozpocząć leczenie lub, jeśli choroba nie jest zaawansowana, zacząć się ruszać, bo jak mówił Arystoteles, niezwykle aktywny nauczyciel wielkiego Aleksandra Wielkiego: „Życie wymaga i potrzebuje ruchu , inaczej to nie jest życie".

Co historia mówi o osteochondrozie?

Etiologia osteochondrozy wciąż nie jest jasna, co więcej, pomimo wyraźnie starożytnych początków tej choroby, choroby kręgosłupa zaczęto poważnie zajmować się dopiero w XVIII wieku. Od tego czasu nie ustały spory i dyskusje o prawdziwym „wrogu", który prowokuje zmiany zwyrodnieniowe w krążkach międzykręgowych. Tymczasem dawno temu, nawet za czasów Hipokratesa, pojawiły się traktaty o cięciu kości, z których wynika, że starożytni Hellenowie cierpieli również na bóle pleców. Sam Hipokrates również tak bardzo interesował się tematami kręgosłupa, że przeprowadzał eksperymenty medyczne, które były wątpliwe z nowoczesnego punktu widzenia: jego uczniowie pilnie przywiązywali pacjenta za ręce i nogi do płaszczyzny poziomej z uniesionymi plecami, rozciągając kończyny tak samo jak to możliwe. Wtedy wielki uzdrowiciel stanął na plecach cierpiącego i zaczął po nim chodzić. Ojciec założyciel medycyny był szczerze przekonany, że takie utrwalanie, rozciąganie i masaż przywracają zdrowie kręgosłupowi, który według starożytnych greckich mędrców był kluczem do szczęśliwego losu człowieka. Pewna systematyzacja technik, które mówiły, jak leczyć osteochondrozę, rozpoczęła się dopiero pod koniec XVII wieku. W tym samym czasie pojawiła się terminologia, która sformalizowała obszary stosowane w medycynie, wśród których znalazło się odbudowie kości. Dwa wieki później podzielił się na chiropraktykę i osteopatię. Pierwszy kierunek był czysto praktyczny, wykorzystujący techniki mocy, osteopaci byli bardziej teoretykami i badaczami. Na skrzyżowaniu tych nauk stopniowo pojawiła się terapia manualna, bez której leczenie osteochondrozy jest dziś prawie nie do pomyślenia.

Jeśli chodzi o termin określający chorobę „osteochondroza", to typowa historia przytrafiła się osteochondrozie, która jest typowa dla innych dolegliwości o niejasnej etiologii. Jak tylko to się nie nazywało - i lumboischialgia i rwa kulszowa i przepuklina Schmorla i rwa kulszowa i spondyloza. Prawie sto lat zajęło lekarzom wykrycie osteochondrozy i osiągnięcie konsensusu.